İN təlimat

GİRİŞ

1.1. Bu texniki təsvir, quyu cihazı və idarəetmə pultundan ibarət inklinometr qurğusunun prinsipi ilə tanışlıq üçün, nəzərdə tutulub. Təlimatda həmçinin qurğunun konstruksiyasının təsviri, texniki xarakteristikaları və onun texniki imkanlarından tam istifadənin təmin olunması üçün zəruri olan digər məlumatlar verilmişdir.

Texniki təsvirə elektrik prinspial sxemləri, idarəetmə pultunun və quyu cihazının ümumi növləri əlavə olunur.

1.2. İnklinometr avadanlıq və cihazlar dəsti ilə birlikdə istismar olunduğuna görə, əlavə olaraq bu məmulatlara dair texniki sənədləri əldə rəhbər  tutmaq lazımdır.

2.Təyinatı

2.1. Açıq qazma quyularının zenit bucağının və azimut əyrisinin təyin edilməsi üçün nəzərdə tutulan inklinometrlər (bundan sonra inklinometr adlanacaq).

2.2. İnklinometr dəstinə daxil olan aşağıdakı komponentlərlə istismar olunur:

• İdarəetmə pultu, chazın dəstinə daxilldir, QOST 25785-83;

• Uzunluğu 7000 metrədək olan istənilən növ karotaj kabeli

• УИП-К tipli birləşmiş qida mənbəyindən qidalanır.

2.3. Quyu cihazı quyunun boşluq vəziyyəti parametrlərinin zenit bucağının və azimutun müqavimətə çevrilməs iüçün nəzərdə tutulur.

Quyu cihazı dəstinə daxil olan idarəetmə pultu və 2.2 bəndində göstərilən digər hissələrlə istismar olunur.

2.4. İdarəetmə pultu, quyu cihazının çıxış müqavimətinin azimut və zenit bucağı qiymətlərinə çevrilməsi, eləcə də quyu cihazlarının idarə edilməsi üçün nəzərdə tutulur.

İdarəetmə pultu quyu cihazları və 2.2 bəndində göstərilən digər hissələrlə istismar olunur.

3 Texniki xarakteristika

3.1. İstehsalçı müəssisə tərəfindən hazırlanmış inklinometrlər quyu cihazının tətbiqindən asılı olaraq iki növə bölünür:

Fərqləndirici xüsusiyyətləri aşağıdakı cədvəl 1-də göstərilir.

Cədvəl 1

3.2.  0-dan 50⁰-dək şaqulidən kənarlaşmaya görə zenit bucaqlarının ölçmə diapazonları.

3.2.1. Zenit bucaqlarının çevirmə əmsalı:

Quyu cihazı üçün – 0,057-dən 0,09⁰ / W-dək;

İdarəetmə pultu üçün –  II,I-dən 17,54 W /⁰-dək;

3.3. 0-dan 360⁰-dək kənarlaşmaya görə azimutu ölçmə diapazonu.

Azimutu çevirmə əmsalı:

Quyu cihazı üçün – 0,237-dən 0,304⁰ / W-dək;

İdarəetmə pultu üçün –  3,28-dən 4,23 W /⁰-dək;

3.4.  ± 0⁰ 30´ bütün ölçü diapozonunda şaqulidənkənarlaşmaya görə zenit bucaqlarının ölçülməsində buraxıla bilən əsas xətaların həddi.

3.5. ±4⁰(3⁰ az olmayan əyilmə bucağı) azimutu ölçüldükdə buraxıla bilən

əsas xətaların həddi.

3.6. 12 s-dən artıq olmayan həssas elementlərin sakitləşmə vaxtı.

3.7. Quyu cihazının istifadə etdiyi qida gərginliyi (artıq olmamaqla):

Ölçmə rejimində – 2 W;

Çevirmə rejimində, sabit cərəyan gərginliyi altında (270 ± 15) – 145 W;

3.8. Ölçmə rejimində idarəetmə pultunun sabit cərəyan gərginliyi altında  istifadə etdiyi güc (270 ± 15) V – 17 W-dan az olmayaraq;

3.9. Quyu cihazının elektromaqnit relellərinin işədüşmə cərəyanı 450 ± 45 mA.

3.11. İdarəetmə pultu üçün ətraf mühitin işçi temperaturu diapazonu +10⁰-dan + 45⁰ C-dək dəyişir, 30⁰C temperaturunda havanın nisbi rütubətliyi 90% təşkil edir.

3.12. Quyu cihazı üçün ətraf mühitin temperaturunun son hədd qiymətləri – mənfi 10⁰-dan və 135⁰ C-dək təşkil edir.

3.13. İdarəetmə pultu və quyu cihazı üçün daşınma zamanı ətraf mühitin temperaturunun son hədd qiymətləri -50⁰C-dən +50⁰C-dək dəyişir, 30⁰C temperaturunda havanın nisbi rütubətliyi 95% təşkil edir.

3.14. İnklinometrin qida gərginliyi sabitdir və (270 ± 15) Volta bərabərdir.

3.15. Əyilmə (mayillik) bucağının ölçülməsi zamanı, ölçmə körpüsünün balans indikatorunun həssaslığı 1⁰ və azimut 2⁰(2,5 μA-dan az olmayaraq)  təşkil edir.

3.16. İşçi temperaturu diapazonunda ətraf mühit temperaturunda baş verə biləcək dəyişikliklər səbəbindən quyu cihazında yarana bilən əlavə xətalar aşağıdakı göstəricilərdən artıq olmamalıdır:

Əyilmə bucağına görə – 0⁰30´´ 10⁰ C-ə.

Azimuta görə – 0⁰30´´ 10⁰ C-ə.

3.17. İdarəetmə pultunun qabarit ölçüləri – 370×215×200mm az olmamaqla.

3.18. İdarəetmə pultunun çəkisi – 6,5 kq-dan az olmayaraq.

 4.İNKLİNOMETRİN QURULUŞU VƏ İŞ PRİNSİPİ

4.1. İnklinometr cihazı quyu cihazından və idarəetmə pultundan ibarətdir. Quyuya buraxılmış quyu cihazı quyu oxuna paraleldir. Buna görə də verilən nöqtədə inklinometrin vəziyyətinə görə (yəni, azimut və əyilmə bucağı) quyu oxunun bu nöqtədə istiqaməti haqqında fikir söyləmək olar.

İnklinometrin yerləşmə vəziyyəti üç həssas element vasitəsi ilə müəyyən olunur: çərçivə, şaqul, bussol.

Çərçivə, onabərkidilən yükün hesabına ağırlıq mərkəzi çərçivənin fırlanma oxuna nisbətən yerini dəyişmişdir. Çərçivə elə quraşdırılmalıdır ki, onun əsas səthi (sistemin fırlanan oxundan keçən) ilə yükün ağırlıq mərkəzi cihazın maili səthi ilə üst-üstə düşsün.

Şaqul – hansı ki, yellənmə səthi çərçivənin əsas maili səthi ilə uyğun gəlir, kinematik olaraq reostat çevricisi ilə əlaqədardır.

Bussol – maqnit əqrəbə malikdir, kinematik olaraq reostat çeviricisi (azimutların reoxordu) ilə əlaqədardır.

Bucaq və azimutun ölçülməsi bütün həssas elementlərin müəyyən (sabit, dayanıqlı) vəziyyətlərində ölçülür.

Quyuda bir nöqtədə ölçmə aparmaq üçün mütləq altı çevirmə etmək lazımdır.

Tam çevirmə tsikli aşağıdakı cədvəl 2-də göstərilmişdir.

Cədvəl 2

4.2. Elektron sxemin təsviri

İnklinometrin prinsipal elektron sxemi iki ölçü körpüsündən (Əlavə 1 və 3) ibarətdir.

İki mövqeli S3 elektrik açarının (çeviricinin) köməyi ilə quyu oxunun azimut və kənarlaşma bucaqlarının ölçülməsi üçün körpülərin kommutasiyası həyata keçirilir.

Şaqulun və bussolun sabit vəziyyətində bucağın və azimutun müəyyən edilmiş göstəriciləri müvafiq ölçü körpülərinin qollarından (dioqanalından) birinə qoşulu olan quyu cihazının bucaqlarının rexordlarının (R3 və ya azimut R2) müqavimət ölçüsünə uyğunlaşdırılır.

Quyu cihazının idarəetmə pultu ilə birləşdirilməsi bir və üç damarlı karotaj kabeli vasitəsi ilə həyata keçirilir.

Quyu cihazından mövqelərin dəyişdirilməsi (S2) mövqe dəyişdirici açar vasitəsi ilə həyata keçirilir. S2 düyməsini basdıqdaquyu cihazınaVI elektromaqnit dövrəsinə qoşulu olanF1 elektrik boşaldıcısının “yanması / işəsalınması” üçün lazım olan (270 ± 15) V sabit cərəyan gərginliyi ötürülür.

Dövrə üzrə axan cərəyan onun işə düşməsinə səbəb olur. Bununla, elektromaqnitlə əlaqəli olan çevirici (elektrik açarı) mexanizmi mövqeyi dəyişir.

Quyu cihazında azimut və bucaqların datçiklərinin dövrələrinin (270 ± 15) V sabit cərəyan gərginliyi elektrik qida mənbəyinə qoşulmasına yol verməmək üçün ümumi dövrəyə elektromaqnitin mili ilə mexaniki cəhətdən əlaqədar olan normal S1 qapalı kontakt daxil edilir.

Ölçmə rejimində quyu cihazına elektrik boşaldıcısının və elektromaqnitin işə düşməsi üçün lazım olan gərginlikdən aşağı olan qida gərginliyi ötürülür.

Quyu cihazının S1 kontaktı bu zaman qapalı vəziyyətdə qalır və onun vasitəsi ilə ölçülən datçiklərin müqaviməti ЦЖК-ОК idarəetmə pultunun nöqtələrinə qoşulur.

İnklinometrin idarəetmə pultunun sxemi üzrə mövqe indikatorları PAİ cihazıdır. PAİ cihazının göstəricilərinə uyğun olan mövqelər (vəziyyətlər) cədvəl 2-də göstərilmişdir.

PAİ cihazının şkalasının quraşdırılması R15 dəyişən rezistor vəasitəsi ilə həyata keçirilir.

R15 dəyişən rezistor karotaj kabelinin damarının müqavimətinin kompensasiya edilməsinə xidmət edir.

Bucağın və ya azimutun müəyyən edilməsində ölçü körpüsü oxunun üzərinə bərkidilən bucağın və azimutun dərəcələrinə kalibrasiya edilmiş şkala R7 dəyişən rezistor vasitəsi ilə balanslaşdırılır.

Sıfır – körpü indikatoru kimi, PA2 cihazı xidmət edir.

4.3 İnklinometrin konstruksiyası

İnklinometr iki tərkib hissəsindən ibarətdir – idarəetmə pultu və quyu cihazı.

4.3.1 Quyu cihazı

Zavod quyu cihazlarını arretlənmiş halda təchiz edir (bax, əlavə 5). İstismardan əvvəl örtük 14-ü çıxarmaq və 2-ci çevirgəcdə stopor vinti 16-nı burub açmaq lazımdır. Cihazın üst hissəsi standart kabel ucluğunun köməyi ilə inklinometrin karotaj kabelinə qoşulmasını təmin edən başlıq 2 ilə qurtarır. Saxlama və daşıma dövründə başlığın bu hissəsi standart qapaq 1 ilə bağlanır, başlıq 2-yə elektron blok 6 bərkidilir. Elektron blok 45mm diametrli boruda yığılıb. Elektron blokda ballast müqavimət 3, ion boşaldıcısı 5, elektromaqnit 8 özək 7 ilə yerləşdirilib və ona ştift 9-un köməyi ilə ştok 10 birləşdirilib. Daha sonra çevirgəc II quraşdırılıb ki, ona da çərçivə 12 (həssas element) birləşdirilib. Çərçivə bucaq vericisi və azimut vericisindən ibarətdir.

Elektron blok qarışıq və dempfirləyici maye ilə dolmuş 0,6 kq ПЭС-4 QOST 13004-77 markalı maye və 0,5 kq QOST 18499-73 markalı kerosindən ibarət örtük 4-də yerləşir.

5.Texniki vəziyyətin yoxlanılması.

Mütamadi şəkildə, ildə bir dəfədən az olmayaraq, quyu cihazı metodiki təlimatlara əsasən texniki baxışdan keçirilməlidir.

Sistematik istismar zamanı, cihazın  konstruksiyası elementləri ayrı-ayrılıqda texniki baxışdan keçirilməlidir.

Birləşdirmə vahidləri ilə əməliyyat yüksək dəqiqliklə aparılmalıdır. Rezin hermetiklərlə işləyərkən  analoji rəftar olmalıdır.

Cihazın yoxlanılması və təmiri xüsusi emalatxanalarda həyata keçirilməlidir.

6.Markirovka və qutulaşdırma.

Quyu  cihazının başlığının üzərindəki nişanlar;

-Cihazın markası;

-nömrə və istehsal tarixi.

Qutulaşdırmadan əvvəl konservasiya, QOST 9.014-78 standartına uyğun yerinə yetirilmişdir.

Müvəqqəti olaraq, korroziya əleyhinə müdafiə variantları:

-quyu cihazı üçün-VZ-1.

Cihazın daxili qutulaşdırma variantı- VU-4, QOST 9.014-78.

Daşınma markirovkası QOST 14192-96 standartına uyğundur.

Cihaz qutulaşdırılmış şəkildə, tara yeşiklərində təchiz olunur.

Yeşik tipi Ş-1, QOST 2991-85 standartına uyğun.

Avadanlığın brutto çəkisi-55 kq.

7.Təhlükəsizlik tədbirləri

İstehsal, sınaq və istismar zamanı, təhlükəsizlik tələbləri QOST 26116-84 standartı üzrə.

Quyu cihzının tərkib hissələrinin konstruksiyası, onun hazırlanmasında, sınağında və istismarında personalın təhlükəsizliyini təmin etməlidir.:

• QOST 12.1.019-79;
• “Geoloji kəşfiyyat işlərində təhlükəsizlik qaydaları”;
• “İstehlakçının elektrik qurğularının istismarı zamanı texniki istismar qaydaları və İstehlakçının elektrik qurğularının istismarı zamanı təhlükəsizlik qaydaları”;
• “Yüksək təzyiq altında işləyən kameraların istismar və təhlükəsizlik qaydaları”

İş vaxtı təhlükəsizlik tədbirləri

Quyu cihazı ilə iş, hazırki texniki təlimat əsasında aparılmalıdır.

Təmir-profilaktik işlər zamanı, təhlükəsizlik tədbirləri.

Təmir-profilaktik işləri və cihazın sınağını, yalnız xüsusi avadanlıqlarla quraşdırılmış emalatxanalarda, elektrik təhlükəsizliyi üzrə  klasifikasiyası 4-cü dərəcədən aşağı olmayan mütəxəssislər apara bilər.

Təmir-profilaktik işlər və cihazın sınağı, hazırki texniki təlimat əsasında aparılmalıdır.

Sınaq üçün, istifadə olunan alətlər yerlə birləşdirilməlidir.

Yanğın təhlükəsizliyi qaydaları

Quyu cihazının istismarının bütün mərhələlərində QOST 12.1.004-85 standartlarına əməl edin.

Yanğın baş verərsə bu əməliyyaları yerinə yetirin:

• Dərhal işi dayandırın və cihazı söndürün;
• Karotaj stansiyasının güc qovşaqlarında, avtomatik söndürmə vəziyyətini qurun. Karotaj qaldırıcısında olan yanğınsöndürəni hazırlıq vəziyyətinə gətirin və köpük axınını yanğının mənbəsinə yönəldin.

8.Saxlanılma

Cihaz konservləşdirilmiş şəkildə, nəqliyyat qutularında. temperaturu 5°C dən 40°C qədər olan, nisbi rütubət 25°C-də 80 % olmaqla, qapalı tikilidə saxlanılır.

Uzunmüddətli saxlama zamanı, quyu cihazının tərkib hissələri korroziya əleyhinə müdafiə məqsədilə konservasiya olunmalıdır.

9. Nəqliyyat qaydaları

Cihaz, yük daşıma qaydalarına müvafiq fəaliyyət göstərən, istənilən nəqliyyat vasitəsilə daşına bilər.

Nəqliyyat məsafəsinə və sürət məhduduyyətinə görə, tələb qoyulmur.

Cihazın yüklənməsi və boşaldılması zamanı, onun zərbəyə məruz qalmamasını təmin etmək vacibdir

AzərGeoMaş

Elmi İstehsalat Müəssisəsi

İSTİSMAR TƏLIMATI

İnklinometr quyu cihazı

İN-60